(აქ წაკითხვა დაგეზარებათ მაგრამ მაინც )
                                                        მე

ბავშვობაში ვამტკიცებდი, რომ მთვარე უკეთესი იყო ვიდრე მზე. ყოველთვის ვიცოდი, ადამიანის მაცოცხლებელი მზე იყო, მაგრამ მიყვარდა მთვარე. ვუყურებდი ხოლმე მთვარეს და რაღაც დადებითი ენერგიით ვივსებოდი, მხოლოდ ეს იყო იმის მიზეზი, რომ მიყვარდა მთვარე. არ მქონია განსხვავებული ბავშვობა, ჩვეულებრივად მიდიოდა ცხოვრება, როგორც ყველა ნორმალური ბავშვის, მაგრამ იყო რაღაც ჩემში სევდიანი. რატომღაც მომეძალებოდა სევდა და ცალკე ყოფნა მინდებოდა, მაშინ ვიხედებოდი ცაში და ვეძებდი სავსე მთვარეს.
წლები გადიოდა, არც ისე მალე, მაგრამ გადიოდა. ჩვევად მქონდა ცაში ახედვა, თუმცა ვერ ვაცნობიერებდი რატომ ვიხედებოდი, ეს უბრალოდ იყო ჩვვა.
არ მოვყვები იმას, თუ როგორ შემიყვარდა პირველად, როგორ გავიგე რა იყო ტკივილი და ა.შ.
გრძნობები ჩემთვის ცხოვრების აზრად იქცა. გავიზარდე და დაკვირვებული ადამიანი გავხდი, ყოველთვის ვცდილობდი ბედნიერება დამეჭირა. ვაგროვებდი სითბოებს და ღიმილებს, გულში ვინახავდი.
არ ვიყავი არც ყველაზე კარგი, არც ყველაზე ცუდი.
ჩემი ცხოვრება გრძნობებით და ემოციებით სავსე გახდა, ყოველთვის ვგრძნობდი და ამით ვამაყობ ახლაც.
ჩემი სამყარო თავის გზაზე მიდიოდა, ხდებოდა ბევრი ცუდიც და კარგიც. ვიზრდებოდი მე და არ ვიცვლებოდი, უბრალოდ ვივსებოდი გრძნობებით.
                                           
                                                შეხვედრა და არა მხოლოდ

ზაფხულის ცხელი დღე იყო, ქუჩაში მივდიოდი და სულაც არ ველოდი რაიმე განხსვავებულს. ცხოვრებაში ძალიან ცოტა მქონია ისეთი მომენტი, როდესაც არ ვაკვირდებოდი ხალხს, სწორედ ასეთი მომენტი იყო. ვერ ვგრძნობდი გარშემო ვერაფერს და ვერც ხალხს ვამჩნევდი. ვთვლიდი, რომ ჩემი გზა მქონდა და მას მივყვებოდი. ღიმილიანი გამომეტყველებით მივუყვებოდი ცხელ ქუჩებს.
სახე მახსოვს, სახე, რომელიც სრულიად შემთხვევით შევამჩნიე, ისიც იმიტომ, რომ მიღიმოდა. თვალები ჰქნოდა თბილი და სავსე, სავსე არა გრძნობებით და სიყვარულით, არამედ ცხოვრებით, დადებითი ენერგიით.
მოვიდა, გამბედავი ან არც ისე გამბედავი გამომეტყველებით, ხელი გამომიწოდა. არც მიფიქრია ისე მივეცი ჩემი ხელი, და თითქოს მთელი ჩემი სამყარო ვანდე. სრულიად უცხო ადამიანს მივანდე ყველაფერი რასაც წლები ვქმნიდი.ასე გავიცანი. ის მომენტი არასდროს დამავიწყდება, ხელი გამომიწოდა, თითქოს ჩემი მიწაზე დაშვება უნდოდა.

მის მხარზე მედო ხოლმე თავი,  თითქოს ტკივილს ვუნაწილებდი. რა გასანაწილებელია ტკივილი, ან რომელი თანამედროვე ადამიანი გაინაწილებს სხვის ტკივილს. ვის რათ უნდა სხვისი პრობლემები, ყველას თავისი აქვს მისახედი. მე კი ასე ერთბაშად, ერთ დღეში მოვიხსენი ტკივლი და მხარზე ჩამოვკიდე.
თვალები ჰქონდა საოცარი, იმედიანი.
მასთან გატარებული ერთი დღე მთელ ცხოვრებას უდრიდა, ვსაუბრობდით ერთმანეთის წარსულზე, აწმყოზე. ვისხედით ასე საათობით და ვივიწყებდით ყველაფერს ერთმანეთის გარდა.
ვიცოდი ჩემთან იყო ბედნიერი და ვიყავი მეც. ცხოვრებაში არ მიშლიდა ხელს არაფერი.
მაშინ ვიყავი ოცი წლის და იყო ის ცხრამეტის.
გაცნობის შემდეგ რამდენიმე დღე ერთმანეთით ვცხოვრობდით მხოლოდ. ვისხედით უსასრულოდ, ვლაპარაკობდით უსასრულოდ და მე მის მხარზე მედო ხოლმე თავი. გამიცნო ბოლომდე, ასე არავის გავუცნივარ.
ამ დღეების განმავლობაში გავიგე ისიც, რომ ვგავდით ერთმანეთს. ორივე ვიყავით სულსწრაფები, მოუსვენრები, ოდნავ სევდიანები და გვქონდა რაღაც ტკივილი, რა ტკივილი? ის არც მე ვიცოდი და არც მან, მხოლოდ გვაწუხებდა რაღაც.
გაცნობის დღიდანვე მისი დაკარგვის შიში მქონდა და თითქოს მასაც, მაგრამ არაფერი გვემუქრებოდა, ვიყავით ასე, მხოლოდ ერთმანეთით.

                                                        შემდეგ

მოვიდა სექტემბერი. არც ცივი და არც თბილი, საშუალო შემოდგომა შემოვიდა. გავხდი ოცდაერთის დარჩა ის ცხრამეტის.
შემოდგომის პირველივე დღეს ვხვდებოდით, რომ რაღაც გვაშორებდა.
დაიწყო სწავლა. ვეღარ ვნახულობდით ერთმენეთს ასე ხშირად, მაგრამ ვხვდებოდით. ოღონდ აღარ ვისხედით, დავდიოდით. თითქოს ისე მშვიდად ვეღარ ვიყავით, მაგრამ მაინც არ გვაწუხებდა არაფერი.
ჩვენი შეხვედრები არ იყო განსხვავებული, როგორც ჩვეულებრივი წყვილი ისე ვიყავით. ვსეირნობდით, ვქმნიდით ჩვენს ურთიერთობას და თუ არ ვქმნიდით, უკან წასვლის საშუალებასაც არ ვაძლევდით.
დაიწყო სწავლა და სწავლას მოყვა სამსახურიც. ორივე ძალიან დაკავებული ვიყავით, მაგრამ ფიქრებით არა. დამღლელი სამუშაო დღის შემდეგ, სახლში მოვდიოდი, ვწვებოდი, მის სახეს წარმოვიდგენდი და მეძინებოდა. ვცხოვრობდით ერთმანეთისგან შორს, მაგრამ თითქოს ერთად. ერთ დროს ვიძინებდით და გვეღვიძებოდა ერთ დროს. რუტინული ცხოვრების წესმა ვერ დაგვაშორა.

მოვიდა ზამთარი, თოვლით და ლამაზი სიცივით. გაგრძელდა ჩვენი ხშირი შეხვედრები.
აღარც ვისხედით და აღარც ვსეირნობდით, ვიწექით თოვლში საათობით.
გაცნობის მერე არ შეცვლილა არაფერი, არ ვიცნობდით ერთმენეთის მეგობრებს, არავინ იცოდა ჩვენი ურთიერთობის შესახებ, ვთვლიდით რომ ასე სჯობდა.

ბარდნიდა, ისე ბარდნიდა და ისე იდო თოვლი, რომ ხალხი თითქმის არ გამოდიოდა გარეთ. გადაიკეტა მთავარი გზები, საშიში გახდა ქუჩაში გასვლაც, მაგრამ ვხვდებოდით მაინც.

ეს ზამთარი ჩვენს ცხოვრებაში ყველაზე მოკლე და ლამაზი იყო, დრო მალე გადიოდა, თოვლიც დნებოდა და ორივეს გვცემდა დამღლელი, რუტინული ცხოვრების სურნელი.

ზამთრის ბოლო დღეს ვისხედით შუა ქუჩაში. აღარც გვათოვდა და აღარც თოვლი იდო მიწაზე.
ის ადგა, ადგა და ასე წავიდა, უსიტყვოდ. არაფერი უთქვამს, არც მე დამიძახია და დაიწყო გაზაფხული.
აღარ ვნახულობდით ერთმანეთს.
ალბათ გაინტერესებთ როგორ გადავიტანე ეს წასვლა. არ განმიცდია, სწავლასა და მუშაობაში გართულს ფიქრისთვის არ მეცალა.
მაშინ ოჯახში არც თუ ისე სახარბიელო სიტუაცია მქონდა, ვმუშაობდი მარტო მე და ასე გამქონდა დღეეები, კვირები.
მხოლოდ ის დამრჩა მისგან, რომ იგივე დროს ვიძინებდი და ვიღვიძებდი, ვიცოდი ისიც ასე იყო, არ ვწუხდი, ან ვწუხდი და თავადაც არ ვიცოდი.
მთელი წელი ვაგროვებდი ფულს, რომ ზაფხულში ზღვაზე წავსულიყავი, მინდოდა დამესვენა, ოღონდ ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით. ჩემ მეგობარს ქობულეთში ბინა ქონდა, დავადე თავი და ივნისში ზღვაზე წავედი, თბილისში კი დავიბარე, როდის ჩამოვალ არ ვიცითქო. წავედი და წავედი. უკან არ მომიხედავს, იმ იმედით, რომ მთელი სხეულით და სულით დავისვენებდი. მაგრამ ეს იმედები მატარებელში ასვლისთანავე დაინგრა.
კუპეში მარტო ვიყავი, მაგრამ ვიცოდი არავინ შემაწუხებდა, რადგან მთელი ბილეთები მე შევიძინე, კომფორტი მინდოდა.
კუპეში შესვლა და დაჯდომა ვერ მოვასწარი, რომ ნაცნობი ხმა შემომესმა, გარეთ გავედი და ფანჯარასთან ის იდგა, სიგარეტით ხელში.
არა და ყოველთვის ვიცოდი, რომ მხოლოდ ჩემთან ეწეოდა. ამ რამდენიმე თვეში ძალიან შეცვლილიყო, დაკაცებული და რაღაც შეცვლილი ჰქონდა რასაც სახელს ვერ ვარქმევდი.
მინდოდა კუპეში შევვარდნილიყავი და კარი ჩამეკეტა, მაგრამ გამოსავლად გაქცევა არ მომეწონა. ავდექი და მეც სიგარეტის მოწევა დავიწყე, რატომ უნდა გავქცეულიყავი. ჩვენს შორის მშიშარა ის იყო და არა მე.
ჩემი დანახვისას თვალები გაუბრწყინდა, ისე გაუხარდა თითქოს მას არ მივეტოვებინე. მეც უბრალოდ გავიღიმე, სიგარეტს მოვუკიდე და დაძრული ვაგონის ფანჯრიდან ჩაბნელებულ სივრცეს გავხედე. ცაზე საერთოდ არ იყო ვარსკვლავები, ის ჩემკენ მოდიოდა და სწორედ მაშინ დავინახე მთვარე, სავსე მთვარე.
მოვიდა.
კიდევ ერთი ღერის მოწევა დაიწყო და ვითომც არაფერიო, ფანჯრიდან დაიწყო ყურება. მგზავრობისას არაფერი არ უთქვამს, გარდა იმისა, რომ მოვენატრე და დავაკლდი. თუმცა დამაჯერებლად წარმოთქვამდა ამ სიტყვებს მე მაინც ირონიულად გავიღიმე და ჩემი კუპეს კარი მივხურე. ვცდილობდი დამეძინა, მაგრამ ვერ მოვისვენე, ისევ მოსაწევად გავედი.
არ იყო იქ. მგზავრობისას აღარ შემხვედრია.
ზღვა დავინახე და ყველა ფიქრი დამავიწყდა, მესიამოვნა ზღვა. მინდოდა მალე შევსულიყავი, ყველაფერი დამევიწყებინა.
სახლში მივედი, ბარგი არც ამომილაგებია, დილის შვიდ საათზე სანაპიროზე გავედი. ბევრი ვიარე, მერე ზღვაში შევედი და ძალიან, ძალიან დიდი ხანი ზღვას ვუზიარებდი მთელ დაგროვილ დაღლილობას. ზღვიდან გამოსულს, ჩემს ტანსაცმელთან დამხვდა, ვერ მივხვდი როგორ მომაგნო, მაგრამ არც მიკითხავს. ასე დამხვდა რამდენჯერმე ნაპირზე, იჯდა საათობით და უყურებდა როგორ ვცურავდი.
ერთად დავდიოდით სანაპიროზე, არაფერს არ ვეკითხებოდით ერთმანეთს, თითქოს ისედაც ყველაფერი ნათელი იყო.
ზღვაზე ყოფნისას, ერთხელ შევნიშნე სავსე მთვარე და ისიც მაშინ, როცა მას ჩემ სხეულთან ერთად ჩემი სულიც გავუზიარე. ძალიან ბედნიერი ვიყავი, იყო ბედნიერი ისიც. ასე გავატარეთ რამდენიმე ღამე, როგორც ყოველთვის ერთმანეთის გარდა არაფერზე არ ვფიქრობდით და არ გვაწუხებდა არაფერი.
ღამის ოთხი საათი იყო, მალე ალბათ გათენებასაც დაიწყებდა, ავდექი და წასვლა დავაპირე. მაშინ მისგან პირველად და უკანასკნელად გავიგე სტყვა მიყვარხარ, ასე წამოვედი და ზღვაზე აღარც დავბრუნებულვარ. ორ დღეში ბარგი ჩავალაგე, ორ კვირიან ვითომ დასვენებას ბოლო მოვუღე და თბილისისკენ მიმავალ პირველივე მარშუტკაში ჩავჯექი.
უკან არ მომიხედავს, არც მიფიქრია არაფერზე, მინდოდა მეც მიმეტოვებინა, მასაც ეგრძნო... რა ეგრძნო? რა ვიგრძენი მე როცა მან მიმატოვა? სიცარიელე, მარტოობა და უძლურობა. მთელ პრობლემებს მარტო მოვეკიდე და ახლა მინდოდა მასაც იგივე განეცადა. თუმცა ამით მხოლოდ ჩემი თავი დავსაჯე, გზაში ცრემლები თავისით მომდიოდა, ვერ ვიჩერებდი. თბილისში სარამოს ჩავედი, თვალები ჩაწითლებული მქონად, ამიტომ სახლში შესვლისთანავე დაღლილობა მოვიმიზეზე და არ ვიცი რამდენ დღიანი ძილი დავიწყე.

სამი დღე მეძინა, ამ სამ დღეში ლამის პანაშვიდი გადამიხადეს ოჯახის წევრებმა.
რაღაც ძალიან დიდი ენერგიით გავიღვიძე. მეორე დღესვე სამსახურში წავედი და არაფერი მიგრძვნია, არაფერი ცუდი.
ერთი თვე ისე ვმუშაობდი ჩემს უფროსს ეგონა წელში გავწყდებოდი, ღამე არ მივდიოდი სამსახურში და მთელი დღეები კომპიუტერთან სტატიებს ვწერდი.
იმდენი ვწერე მომავალი ორი თვის სამუშაოც მოვილიე. როდესაც სტატიები უფროსთან შევიტანე გაოგნებული მიყურებდა, აშკარად ჩემი ქება უნდა დაეწყო, როცა გული წამივიდა. გამოფხიზლებულს მეგონა, რომ ნერვებმა მიმტყუვნა.
საავადმყოფოში გავიღვიძე და ჩემი უფროსის გაოგნებული სახე შემრჩა. ნახევრად მეძინა, ხელში ფურცელი შემომაჩეჩა, ბუნდოვნად გავარჩიე, რომ შვებულებაში მიშვებდა, რამდენი ხანიც დამჭირდებოდა და წინასწარ ოთხი თვის ხელფასსაც მიხდიდა. უნდა გამხარბოდა, ნამდვილად უნდა გამხარებოდა, მაგრამ ამ ყველაფერს მოლოცვაც მოჰყვა.
ჩემი უფროსი მილოცავდა, რომ უახლოეს მომავალში დედა გავხდებოდი.
მეწყინა? არა როგორ უნდა მწყენოდა. უზომოდ გამიხარდა, საყვარელი ადამიანისგან ბავშვს ველოდებოდი. უბრალოდ ვერ მივხვდი რა უნდა მეთქვა ოჯახისთვის.

სახლში იმ დღესვე დავბრუნდი, ოჯახს ვახარე, რომ უფროსმა მუშაობა დამიფასა და მივლინებაში მიშვებდა. მივლინება იყო ჯერ ბათუმში სანამ ზღვა არ მომბეზრდებოდა და შემდეგ მოსკოვში.
ერთ კვირში ბათუმში ვიყავი, ზღვარს როცა ვხედავდი გული ცუდად მიხდებოდა. მხოლოდ ცოტა ხანი ვსეირნობდი სანაპიროზე და მომავალ შვილს ზღვის ჰაერს ვასუნთქებდი.
ერთმა თვემ გაიარა ბათუმში. მუცელი მეტყობოდა ცოტათი და სიხარულისგან აღარ ვიცოდი რა მექნა. ძლივს ვიკავებდი თავს, რომ მისთვის არ დამერეკა და არ მეთქვა. არ მინდოდა მოვალეობს გამო ყოფილიყო ჩემს გვერდით.

მოსკოვში ჩემი ბიძაშვილი ცხოვრობდა თავის ქმართან ერთად, მათთან ჩავედი. დამინამხეს თუ არა გაოცება ვერ დამალეს. მუცელზე მეფერებოდნენ და ცდილობდნენ როგრმე ეთქმევინებინათ რა მოხდა.
ორივემ დადეს პირობა, რომ ჩემებს არაფერს ეტყოდნენ.
მუცელი გაიზარდა, ისე გაიზარდა, რომ ძლივს ვატარებდი.
ნოემბერში გავიგე, რომ გოგო იყო. სახელზე არ მიფიქრია, რადგან ერთი სული ხელში ამეყვანა.
ვერ ვემზადებოდი დედობისთვის, რადგან ისედაც მზად ვიყავი, ბოლომდე აღვიქვამდი ჩემ მდგომარეობას.
მოსკოვში გატარებული დრო არასდროს დამავიწყებდა, ჩემი ბიძაშვილი და მისი ქმარი ოდნავ არ მაკლებდნენ ყურადღებას.
იქ ყოფნის განმავლობაში ვერაფრით ვერ ვხვდებოდი რა უნდა მეთქვა ოჯახისთვის, როცა ბავშვით ხელში დავბრუბდებოდი. ძალიან ბანალური და ულამაზო სცენა იქნებოდა. ამიტომ დედაჩემს საკმაოდ ვრცელი წერილი მივწერე, რომელიც ასეთი გამოვიდა:

დე, ამ წერილს იმ იმედით გწერ, რომ მარტო შენ წაიკითხავ. სხვანაირად არ ვიცი როგორ უნდა აგიხსნა ჩემი უკვალოდ გაქრობა.
ვიცი, ამან შეიძლება ძალიან დიდი ტკივილი მოგაყენოს და არც არასდროს არ მაპატიო, მაგრამ სხვა გზა არ მქონდა...
მე ბავშვი მყავს.
იმიტომ წავედი მოსკოვში, რომ თბილისში ვერ შევძლებდი ნორმალურად მეცხოვრა ორსულს. დე.... მაქვს იმედი, რომ გამიგებ, და ჩემს შვილს მიიღებ. არც კი გამივლია ფიქრად მისი მოშორება. ნუ მკითხავ ვისგან მყავს. უბრალოდ ბედნიერი ვარ. შენ არაფრით შეგაწუხებ, უბრალოდ ხელი არ კრა.
შენ ყოველთვის გეგონა, რომ გამიჭირდებოდა ბავშვის გაზრდა, მგონი არ გამიჭირდება.
უკვე ორი კვირისაა. დიდი მწვანე თვალები აქვს, ჩემსავით ქერა გაიზრდება ალბათ. მაისის ბოლო დღეს დაიბადა, ლილე ქვია, თითქოს სულ ჩემნაირია დე...
აგვისტოში თბილისში ჩამოვალ, მინდა ცოტა წამოიზარდოს.
ექიმებმა მითხრეს მეტი შვილი არ გეყოლებაო. გახსოვს როგორ მინდოდა ბევრი შვილები? თუმცა ეგ არაფერი, მადლობა ღმერთს, რომ ლილე არსებობს. ჯერ არც ცხოვრობს, ისეთი პაწიაა.
ლამაზია დე, ძალიან ლამაზია. საქართველოში მინდა მოვნათლო, დარწმუნებული ვარ შეგიყვარდება, ლილე...

ეს ჩემი წერილის ნაწყვეტია, რომელზეც დედის რეაქცია საკმაოდ გვიან გავიგე.
თბილისში ექვს სექტემბერს ჩავფრინდი, ლილე უკვე თავისთვის ლაპარაკობდა, პატარა სამყაროში ბუტბუტებდა. აეროპორტში დედაჩემი დამხვდა, დამხვდა? არა მოშორებით იდგა და მიყურებდა.
წავიდა,
დედაც წავიდა. ბავშვს შევხედე და გულში რაღაც ჩამწყდა, ის ისეთი უმწეო იყო.

აეროპორტიდან გამოვედი და მაშინვე ჩემ უფროსს დავურეკე, მომაკითხა და სანამ ბინას ვიშოვიდი სასტუმროში მიმიყვანა, ფულიც გადაიხადა. მეორე დღეს რედაქციის გვერდით დავიქირავე ბინა, როგორ სასაცილოდაც არ უნდა ჟღერდეს ბავშვი სამსახურში წავიყვანე და მუშაობას შევუდექი. დასაწერი კი ნამდვილად ბევრი მქონდა.
ნორმალურად მიდიოდა ცხოვრება, ლილე მოვნათლე. ნათლიები ჩემი უფროსი და ჩემი ბიძაშვილის ქმარი იყვნენ.

ისევ მოვიდა ზამთარი, ლილეს თვალის ფერი არ შეცვლია.
მე ვმუშაობდი, ვმუშაობდი და ვმუშაობდი ისევ. თანამშრომლები ამბობდნენ, ბავშვი უეჭველი შენსავით ჟურნალისტი გამოვაო.
ძალიან დიდ ძალას მმატებდა ბავშვი.

უცნაურად ვზრდიდი, ღამე ვასეირნებდი ხოლმე. ეს ზამთარი არ იყო ცივი, ამიტომ შეგვეძლო გვესეირნა და ღამეს შევჩვეოდით. ლილე იყურებოდა ცაში.
სავსე იყო მთვარე.
ვიყურებოდი მეც და მაშინ გამიჩნდა სურვილი წერილი დამეწერა, არ ვიცოდი გავაგზავნიდი თუ არა.
მაგრამ მეორე დღეს გავაგზავნე.
წერილი მას:
შეიძლება მაშინ არ უნდა წავსულიყავი, მაგრამ მინდოდა შენც გეგრძნო ის, რაც ვიგრძენი მიტოვებულმა მე. მთვარეა საშინლად სავსე და მეც ავივსე ემოციებით, სასწაულად მომინდა შენთვის წერილი მომეწერა. ალბათ არც გაგიკვირება, რადგან კარგად მიცნობ.
მინდა იცოდე, რომ მახსოვხარ,
არასდროს დამავიწყდება ჩვენი ზღვა, დღეები.

წერილი ასეთი მოკლე იყო.

მაისში ლილე ერთი წლის გახდა, უხდებოდა ეს წელი ძალიან. დიდ მწვანე თვალებს აცეცებდა და თითქოს ხვდებოდა, ხდებოდა რაც ხდებოდა. მე და ჩემმა თანამშრომლებმა ბავშვი საქეიფოდ წავიყვანეთ, მომავალ ჟურნალისტს აუცილებლად უნდა გაეგო ნამდვილი ქართული სუფრის გემო, ნუ გემოს თუ არ გაიგებდა ენახა მაინც.
რაც არ უნდა დაუჯერებელი იყოს ჩვენს მოპირდაპირე მაგიდასთან ის იჯდა. გაკვირვებული სახით შემხვდა, ეტყობოდა წერილი გაკვირვებოდა. მოვიდა და ბავშვს თამაში დაუწყო, გაუგეს ერთმენთს.
ვიცოდი უხერხულ კითხვაზე მომიწევდა პასუხის გაცემა. და როცა მკითხა თუ ვისი იყო ბავშვი, ჩემს თანამშრომელს შევხედე და მივუთითე. მანაც გაიღიმა და შეიფერა. ყველას გაოცებული სახე ჰქონდათ. ალბათ ფიქრობდნენ ესეთ შავ ქალს ასეთი ქერა ბავშვი საიდანო.
მან წერილზე მადლობა გადამიხადა და წავიდა.

დრო სწრაფად გადიოდა, ლილე იზრდებოდა, თითქოს ვიზრდებოდი მასთან ერთად.
უკვე სამი წლის იყო.

მოვიდა სექტემბერი, ჩემს ოცდამეოთხე დაბადებისდღეზე დავწერე კიდევ ერთი და საბოლოო წერილი, ოღონდ საბოლოო, რომელიც ადრესატამდე მივიდა, თუ არ მივიდა გაიგზავნა.

წერილი მას:
გამარჯობა, წლებია არ მომიწერია. იმედია მისამართი არ შეგიცვლია.
არ ვიცი რა ძალა მაწერინებს...
ის,
ის ბავშვი ჩვენი იყო, ლილე დავარქვი, ახლაც მახსოვს ხელში როგორ გყავდა აყვანილი. ყველაფერს გავცემდი, რომ კიდევ შემეძლოს ამის დანახვა.
ერთი კვირაა, ყოველდღე ლილეს საფლავთან მივდივარ, მასავით პატარაა... არ მიმაქვს ყვავილები, არც ვტირი, უბრალოდ მივდივარ და ვარ ხოლმე. არ ვარ მე ადამიანი, არ ვარ მე ქალი, ამდენს  ვერ გავუძლებდი.
მაპატიე,
რასაც შეძლებ ის მაპატიე.


საპასუხო წერილი ორ დღეში მივიღე:
ჩვენ თქვენთვის უცხოები ვართ, ბოდიშს გიხდით წერილის წაკითხვისთვის. მაგრამ რაღაც ძალამ არ მოქვცა საშუალება, რომ არ წაგვეკითხა.
მთელი გულით ვიზიარებთ თქვენს ტკივილს,
ადრესატი, რომელსაც წერილი გაუგზვანეთ, უკვე ორი წელია აქ აღარ ცხოვრობს.

ამ წერილმა არაფერი შეცვალა, თუმცა შესაცვლელი აღარაფერი იყო.
სახლში დავბრუნდი.
ახლა უკვე ორ ადგილას ვმუშაობდი, მინდოდა როგორმე დამეხარჯა დაგროვილი ტკივილი.
საქართველოში ერთ-ერთი ცნობილი ჟურნალისტი და მწერალი ვიყავი, მაგრამ მეზიზღებოდა წიგნები, ჩემი წიგნები, რომლებიც მაღაზიების ვიტრინებიდან ჩანდა : "სევდაწაღებული", ""უშენობის ქრონიკები", "დაუშვებელი შეცდომები" და ""ბავშვის სახე".
ოჯახი ამაყობდა ჩემით, არასდროს უხსენებიათ ბავშვი.
ერთხელ, როცა ლილეს საფლავზე მივედი წერილი დამხვდა:
ვიცი ამას წაიკითხავ, სხვა თუ წაიკითხავს ადგილზე დააბრუნებს. ის წერილი მე მოგწერე, რადგან არ შემეძლო არც გვერდზე დაგდგომოდი და...
არ შემეძლო მეთქვა რაიმე.
დავდივარ ხოლმე შვილის საფლავზე, შვილის, რომელიც მხოლოდ ერთხელ ავიყვანე ხელში. ასევე წავიკითხე შენი ყველა წიგნი, მტკივა.
არ ვიცი რა უნდა მოგთხოვო, რა პასუხი უნდა მივიღო შენგან.
მტკიცედ იდექი, შენთან ალბათ არასდროს ვიქნები, მაგრამ მინდა ვიცოდე, რომ ჩემი საყვარელი ქალი მაინც არის ცოცხალი.
ვიცი შენთვის მტკივნეული იქნება, მაგრამ ცოლი მოვიყვანე, ორი შვილი მყავს, ეს არაფერს ცვლის.
მათ ვერ ვეფერები, ვერ ვუწევ მამობას.
უბრალოდ რატომ?
რატომ წამართვი შვილი, თითქოს ერთადერთი.
მტკიცედ იდექი, მინდა ვიცოდე, რომ შენ მაინც ხარ ცოცხალი. არ მომწერო, წერილს ვერ გავუძლებ.
ვხედავ ხოლმე სავსე მთვარეს, შენსავითაა, რაღაც ეული.
არ მინდა რომ ოდესმე თვალებში ჩაგხედო, არ მინდა ჩემი ბავშვის თვალები დავინახო.
დამნაშავე ვარ, ყველას წინაშე დამნაშავე ვარ. წერე სანამ შეძლებ.
მე კი ვივლი სანამ გავგიჟდები...
ჩემს უმცროს გოგოს ლილე ქვია.
ხელში ვერ ამყავს. იცოცხლე სანამ შეძლებ.

რა თქმა უნდა ჩემში არაფერი შეცვლილა,ისევ ისეთი ვიყავი როგორც ბავშვობაში, რაღაცნაირად სევდიანი.
გამიგია, ადამიანს ნერვიულობა აბერებსო, იერს უცვლისო. კი, იერი ნამდვილად შემეცვალა, შევიცვალე გარეგნულად მეც, ოღონდ თითქოს დავპატარავდი. ბავშვივით ვიყავი. ვერავინ მატყობდა სიგიჟეს, მე კი ჩემ ოთახში, დაწოლისას ზღაპრებს ჩურჩულით ვკითხულობდი, ლილეს ვუკითხავდი.
ზოგჯერ, უფრო კი ხშირად, სევდიან დასასრულზე ვტიროდი.
ყველაზე დიდი სიგიჟე ჩემ თავს მაშინ შევატყვე, როცა ოცდაშვიდი წლისა წავედი და პირველ კლასელის წიგნები ვიყიდე. ლილე სკოლაში უნდა შესულიყო. ამის მერე ლილეზე აღარ მიფიქრია თითქოს.

დედა ოთახში შემოვიდა, მეძინა, ბალიშს ჩავბღაუჭებოდი და თურმე ვტიროდი. დედამ შუბლზე მაკოცა, გამომეღვიძა და გავიგე სიტყვები:
-ლილე მართლა ძალიან ლამაზი იყო.
-დედა ვინ არის ლილე? ჩემი პასუხით გაოგნდა.

ორი თვე საგიჟეთში გავატარე, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით.

ვითომ ლილე არ არსებობდა, ვითომ არასდროს გამიჩენია ბავშვი. ეს ვითომ, სხვებისთვის, მათ ხომ არ მიიღეს ლილე.

"სულით დაავადებულთა ცენტრში" წერილების წერა დავიწყე, მე ვწერდი და არ ვაგზავნიდი, ან ვისთვის უდნა გამეგზავნა, მთვარეს ესმოდა მხოლოდ, ჩუმად იხედებოდა ჩემს წერილებში.

წერილი:
რომ მოვკვდე ალბათ გაცილებით უკეთესი იქნება, აღარ მინდა ასე მარტო. სად ხარ? იმედია ბავშვის საფლავზე დადიხარ ხოლმე, წლებია იქ აღარ ვყოფილვარ. აღარ არსებობს ლილე, არსებობა იმიტომ, რომ მან სიცოცხლის დაწყება ვერ მოასწრო.
ახლა ვხვდები, რა გვტკიოდა ასე ორივეს, ""ბავშვობაში". მომავალი გვტკიოდა, მე ჩემი ტკივილი ბოლომდე უნდა მივიყვანო. უნდა გავუძლო.
აქ არ აცვიათ თეთრი პერანგები, აქ არ არიან ისეთი გიჟები როგორც წიგნებში და ფილმებშია.
მე ყველაზე გიჟი ვარ. ჩემი სული ყველაზე მეტად არის დაავადებული, რადგან ცხოვრებაში მთვარის გარდა არავინ მყოლია და თუ ვინმე მყავდა ისიც დროებით. ეს სავსე, ლამაზი მთვარე კი მიყურებს. იტევს ჩემ ტკივილს, მის ტარებაში მეხმარება.
გუშინ ლილე დამესიზმრა, სახეზე მეფერებოდა. დედი მთვარეო მეძახდა.
მაპატიე,
მაპატიე, რომ ასეთი ძლიერი აღმოვჩნდი.

როდესაც საგიჟეთიდან გამოვედი დედაჩემი დამხვდა, გულში ჩამიკრა და ტირილი დაიწყო. მითხრა, რომ მისი ბრალი იყო ყველაფერი, გულის სიღრმეში შემეცოდა, მაგრამ ცივად მოვიშორე და გზას გავყევი/
-შვილო, ნუ მკრავ ხელს. მაპატიე. როდესაც შენი წერილი მივიღე სიხარულისგან ცას ვეწიე, მინდოდა ერთად გაგვეზარდა შენი შვილი, მაგრამ, მაგრამ არ ვიცი, არ ვიცი რა გავაკეთე.
-დედა, მე შვილი არასდროს მყოლია და არც არასდროს მეყოლება. შენ საპატიებელი არაფერი გჭირს, დამშვიდდი.
ვიგრძენი როგორ დაესო გულზე ეს სიტყვები, მინდოდა მივსულიყავი და ჩავხუტებოდი, სითბო ძალიან მაკლდა, მაგრამ ვერ შევძელი. იმაზე ცივი გავმხდარიყავი ვიდრე წარმომედგინა, წამოდითქო დავუძახე და გზას გავუყევი.

ახლა დღეები ჩვეულებრივად გადის, ზედმეტად ჩვეულებრივია ის ჰაერიც, რომელსაც ვსუნთქავ, მსუბუქი და არაფრის მომცემი. ვცდილობ გამოსავალი მოვუძებნო ყველაფერს, მაგრამ არ ჩანს არაფერი. სივრცე საოცრად ცარიელია, მე ხომ ვეღარაფერი გამაღიმებს, ვერაფერი შეძლებს ტკივილი ჩამინაცვლოს.
ამ ტკივილს ისიც ემატებოდა, რომ ჩემი წიგნები ელვის სისწრაფით იყიდებოდა, ქუჩაში ცრემლიანი ხალხი მხვდებოდა და ბოდიშს მიხდიდნენ, რომ გვერდზე ვერ დამიდგნენ, მაგრამ მათ რა იცოდნენ, ის რაც წიგნებში ეწერა იმ ტკივილის მეათასედიც არ იყო რასაც ცხოვრებაში განვიცდიდი.
თან თითქოს არაფერი განმიცდია, იმდენად ცივი ვიყავი... ჩემმა შეგროვილმა სითბოებმა გამაციეს.

ოცდამეათე დაბადების დღეზე პერსონალური მაღაზია გამიხსნეს, სახელად "სივრცე". ჩემ სივრცეში ხალხი მიმოდიოდა, ისე დადიოდნენ თითქოს არაფერი. იყიდებოდა ჩემი წიგნები, და თითქოს ნაწილს მართმევდნენ. არ უნდა მეწერა, მაგრამ მთხოვეს, ერთხელ ერთმა ძვირფასმა ადამიანმა მთელი გულით მთხოვა მეწერა. მაღაზიის პრეზენტაციაზე თვალი მოვკარი მის სახეს, წიგნებს ათვალიერებდა,  არ ვიცი რა ძალამ მოიყვანა, თუმცა ის ისედაც ყოველთვის ჩემში იყო და არაფერს ცვლიდა მისი ვიზიტი.
მეგონა არ მოვიდოდა, ჩემამდე ვერ შეძლებდა მოსვლას, მაგრამ შევცდი. მოვიდა... სახე ჰქონდა დაბერებული, სახე ჰქონდა ძალა გამოცლილი. ხელი მომკიდა, სწორედ ისე როგორც პირველად, ამ ხელიდან ძალიან დიდი სიმძიმე მოდიოდა, მაგრამ თითქოს ტვირთი შემსუბუქდა ორივესი.

ზღვაზე წავედით. წლები იყო ზღვა არ მენახა, ადრე მიხაროდა მისი დანახვა, ახლა მეზიზღებოდა.
ნაპირზე აღარაფერი იყო ძველი, გამოფიტული და ულამაზო იყო იქაურობა. მე გადავწყვიტე სახლი მეყიდა, სანაპიროსთან ძალიან ახლოს, საკუთარ ძალებს ვამოწმებდი, მინდოდა გამეგო სადამდე შევძლებდი.
კიდევ დიდხანს...
დავსახლდი ზღვასთან ძალიან ახლოს, ის ჩამოდიოდა ხოლმე, ჩამოდიოდა და ასე ვიყავით ისევ ერთად. არ ვლაპარაკობდით, ან რა იყო სალაპარაკო, ჩვენ ხომ არ ვიყავით ადამიანები. იქ დავწერე წიგნი, რომელმაც თავად მეც შემძრა. წიგნს სახელად ერქვა "ვადამიანობთ". არ ეწერა ავტორი, მაგრამ მიცნეს. ყდაც კი იცნო მკითხველმა, რომელზეც გამოსახული იყო ხელები, ორი ხელი, დაბერებული, დაღლილი ხელები. ეს არ იყო რომანი, ეს უფრო გავდა დღიურს, ამონარიდებს დღიურიდან.
ერთი ეგზემპლარი მქონდა, როცა ჩამოვიდა, მთხოვა მისთვის წამეკითხა. ერთი კვირა ვუკითხავდი, სული გვწყდებოდა ორივეს, ჩვენზე იყო. ჩვენზე იყო მთელი სამყაროც, მაგრამ ამ წიგნმა დაგვიჭირა, ან უფრო გამოგვიჭირა.

საქართველოში ნამდვილად არ არის გასაკვირი, რომ ექიმები შეცდნენ. მე ბავშვს ველოდებოდი.
არ გამხარებია არც მე და არც მას. ეს უფრო მძიმე იყო, მაგრამ ოდნავ სასიამოვნო ტვირთს წააგავდა.

ბავშვი დაიბადა სექტემბერში, ზღვასთან ახლოს. იყო ისევ გოგო, სახელი? სახელი არ დამირქმევია. გავაჩინე სახლში და არ დავარქვით სახელი. არ მინდოდა. თუ იცოცხლებდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში დავარქმევდი.
გოგონა მე აღარ მგავდა, გავდა მხოლოდ მას. მისი ნაწილი იყო თითქოს მთლიანად.
მასაც იმედი ჰქონდა თვალებში, მინდოდა ეცოცხლა.

იცოცხლებდა, ვგრძნობდი.
იმედი...

მი-წერილი:
დედა, შენზე ბევრს მელაპარაკებიან, ამბობენ ძალიან კარგად წერდაო. მე არ ვკითხულობ შენ ნაწერებს, მეშინია. იქ ყველგან ლილეა. მაშინ დასრულდა თითქოს ყველაფერი უსახელოდ დამტოვე როცა. სამი წლისამ დამტოვე, დამტოვე თანაც უსახელო. მეც ვწერ. მაინტერესებს რას იტყოდი ჩემ ნაწერებზე. ალბათ როგორ გინდოდა ჩემ მაგივრად ლილე ყოფილიყო. მხოლოდ მახსოვს შენი თვალები, ისიც ბუნდოვნად.
მამა ამბობს, რომ შენ და ლილე ერთმანეთს ძალიან გავდით. მინდა იცოდე, რომ მესმის შენი, უბრალოდ ვერ გამოვხატავ. მამას ჰგონია, რომ არ მიყვარხარ, შენით ვცოცხლობ. ისე, სულ შენზე ლაპარაკობს. ვერ ან არ გივიწყებს.
ცდილობს გაცოცხლოს.
მოხუცია...
მე ოცდაერთი წლის ვარ, მამა სამოცის, შენ იქნებოდი ახლა სამოცდაორის. არ ვიცი რატომ გწერ.
ყველა ის თვისება გამომყვა რაზეც ოცნებობდი ჰქონოდა შენ შვილს.
მინდა ვიგრძნო, რომ გიყვარვარ. მამამ მარია დამარქვა, არც მარიამი, არც რამე სხვა, უბრალოდ მარია.
დედა,
ეს შენი ბოლო რომანია,
და მე მასში ბუნდოვნად ვჩანვარ.
მამა ამბობს, რომ ძალიან გგევარ. ვსხედვართ ხოლმე, ვუყურებთ ხოლმე მთვარეს, სავსე ჯერ ვერ დავინახეთ,
მამა იმასაც ამბობს, რომ ძალიან გიყვარდა მთვარე და ერთმანეთით იყავით.
დე, აღარ არის სავსე, დააკლდი.

ჩვენ ხომ არ ვართ ადამიანები.

ვოცნებობ სავსე მთვარე ვნახო,
ჩემი შვილი ორი წლისაა, სახელად ლილე. მტკივა ეს სახელი მეც და,
სულ ვფიქრობ, რას დამარქმევდი.

თუმცა არ აქვს მნიშვნელობა,
დე,
ჩვენ ხომ არ ვართ ადამიანები.